Віцяблянка Таццяна Лапкова ўдастоена спецпрэміі Прэзідэнта за асабісты ўклад у захаванне і папулярызацыю тэхналогіі апляцення бяростага ганчарнага посуду

Спакон веку нашы продкі выкарыстоўвалі бяросту для рамонту трэснутай або разбітай керамічнага посуду, у наступным знаходзячы ёй прымяненне ў гаспадарцы. Так і нарадзілася адно з самых старажытных рамёстваў-апляценне бяростай глінянага посуду. Яно з'яўляецца элементам нематэрыяльнай культурнай спадчыны Рэспублікі Беларусь.

Аб тэхналогіі і працэсе апляцення, інструментах і матэрыялах, аб майстрах і папулярнасці гэтага рамяства расказала загадчык аддзела традыцыйнай культуры абласнога метадычнага цэнтра народнай творчасці Таццяна Лапкова — уладальнік спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Беларусі дзеячам культуры і мастацтва.

- Якія эмоцыі вы адчувалі падчас цырымоніі ўручэння такой прэстыжнай узнагароды?

— У момант атрымання прэміі вельмі хвалявалася, але варта было мне вярнуцца ў глядзельную залу, як тут жа нарынулі радасныя пачуцці. Хачу адзначыць, што прысуджаная мне ўзнагарода-вынік працы і заслуга вялікага калектыву. Спадчына нашых продкаў важна захаваць, бо ў аснове духоўнасці народа ляжыць яго традыцыйная культура. Сёння кожны жадаючы можа не толькі даведацца пра тое, што такое берасцянікі (ганчарныя вырабы, аплеценыя бяростай), але і паспрабаваць сябе ў гэтым рамястве.

- Многія і не здагадваюцца, што ёсць такое цікавае рамяство. Адсюль пытанне: як бліжэй пазнаёміцца з культурнай спадчынай нашых продкаў?

- Сёлета я сумесна з майстрамі з Віцебскай вобласці планую рэалізаваць праект «Школа Ганчара», накіраваны на папулярызацыю берасцянікаў. Ён будзе падзелены на некалькі тэматычных блокаў. Першая сустрэча запланавана ў Віцебску, на яе мы запросім вопытных майстроў, якія валодаюць пэўнымі тэхналогіямі ганчарства і дэкарыравання ганчарных вырабаў. У планах стварыць такую базу, якая дазволіць як менш дасведчаным рамеснікам, так і зусім пачаткоўцам вывучыць асновы керамікі, яе дэкарыравання і ў тым ліку апляцення. У будучыні такія сустрэчы будуць праходзіць у раёнах, якія маюць неабходнае абсталяванне. Таксама ў рамках праекта плануюцца і тэматычныя майстар-класы.

- Раскажыце аб тэхналогіі вырабу берасцянікаў.

- Традыцыі апляцення берастой ганчарнага посуду паўсталі яшчэ ў эпоху неаліту. У той час на трэснула або разбітае выраб накладвалі два берасцяных лапіка і шчыльна сцягвалі шнуркамі, якія прасоўвалі праз загадзя падрыхтаваныя ў чарапцы адтуліны. Аднак з часам спосаб апляцення памяняўся. Для таго каб сабраць, змацаваць, злучыць гліняны выраб, яго абгортвалі берасцянымі стужкамі. Такія канструкцыі ў разы трывалей тых, што былі створаны ў эпоху неаліту. Перад выкарыстаннем бяросту заварвалі з рыбінай луской-так стужкі станавіліся клейкімі.

Дарэчы, змяніліся не толькі традыцыі вырабу берасцянікаў, але і іх функцыя. Калі даўней апляценне бяростай у першую чаргу было накіравана на» выратаванне " ганчарных вырабаў, ценившихся ў сялянскіх дамах, і ўмацаванне посуду, то сёння майстры аддаюць перавагу дэкаратыўнай складнікам.

- Як вы пазнаёміліся з рамяством?

- Пра тэхніку апляцення бяростай гліняных вырабаў мне распавялі спецыялісты метадычнага цэнтра і майстры Віцебскай вобласці. Папулярызацыя гэтага рамяства была пачата задоўга да мяне, і, даведаўшыся аб такім цікавым спадчыне нашых продкаў, я паставіла перад сабой задачу працягнуць працу па яго захаванню і распаўсюджванню.

- Як зараз пабудавана работа метадычнага цэнтра па папулярызацыі берасцянікаў?

- Спецыялісты метадычнага цэнтра займаюцца актыўным распаўсюджваннем рамяства. Праводзяцца майстар-класы ў розных дамах і цэнтрах рамёстваў, іх можа наведаць кожны, хто цікавіцца вырабам берасцянікаў. Таксама арганізоўваюцца розныя конкурсы, фестывалі. Найбольш папулярныя-Міжнародны пленэр дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і конкурс ганчарнага мастацтва «гліна спявае», які праходзіць у Копысі Аршанскага раёна.